Malan
Jagat Bali
IBW Widiasa Kenitén
Buka tong ada
lepiha,
Malan jagaté di
Bali
Onya di awaké
pondong
Berag tani
mampuh
Kadang brayané
mangingang
Bané sai
Ngagendong
ngilehin jagat.
(Ni Sumala,
Kasalin olih I Wayan Budha Gautama)
Malam jagaté ring Bali katah pisan. Sané ngawetuang mala taler katah.
Sané ngawinang mala taler macentok.Manusa arang matetikas kamanusan. Jagaté suci
kacemerin olih pamargi nénten patut.
Patuté sakadi sayan doh wénten ring Bali. Jagaté sayan kaebekin olih paripolah
nilar sesanan kamanusan.
Mala-mala wantah nénten kasudha olih pikayunan éling
jagi sayan ngrubéda. Baliné doh dados
genah sané santi. Bali nénten bina sakadi nikul mala. Patut pisan mautsaha
mangda sayan sahsah malané.
Mala sané wénten ring Bali sayan
baosang mategepan kanten. Sané patut wilangin sapunapi mangda malané prasida
antar pinih nénten kirang pagrubédan ipun. Mala ngrusak pura, ngamalingin pura,
nungkasin pura sapatutné nénten wénten. Pura gumanti genah ngaturang bakti.
Mala ngrusak mayit utawi nénten kaicénin setra
saptutné nénten wénten. Sampun seda,sampun marupa mayit nénten malih
ngawilangin setra. Puput ring kantuné maurip manten keni pamidanda. Minandain
anak sampun layon nénten wénten pikenohipun.
Anak sané ngaruhin Bali janten
pacang mapawilangan. Midep pigujeg utawi pitungkasé sané wenten ring Bali
anggena galah ngamargiang tatujon ipuné.Élingang sané rauh ka Bali nénten sami
mapikayun patut. Sané pinih kobeta wantah anak Bali taler gelis keni ius
paripolah sané nénten manut ring pamargin anak Bali.
Ngutamayang Bali mangda sayan
trepti, sayan santi, sayan manut pamarginé gumanti utsaha sareng sami. Nénten
sané wed ring Bali kémanten. Krama tamiu, tamiu taler mautsaha mangda Bali
tetep kasumbung, mapikenoh ring jagaté. Jagat Baliné sampunang rusaka antuk
paripolah, laksana pikayun sané nénten patut. Bali tetep mawasta Bali sané
ngicénin rasa galang ring nusa lianan. Saking Bali rasa kadéwataané néjain nusa lianan, néjain
manusa lianan.
Mala ring Bali gumanti katah. Mala
patut kirangin wénten ring angga. Ring
soang-soang manusa Bali uning ring mala.Pitungkasé sané sering wénten ring Bali
patut gelisin turéksain. Bali nusa alit sampunang werat ngéndong mala. Taksun Baliné patut jaga
sareng sami.
Labels: Esai