Ulasan Kumpulan Puisi Pengasih Pemero



 Ngulati Akung
IBW  Widiasa Kenitén
            Pangasih Paméro sapunika murdhan pupulan puisi sané kakawi olih Ida Bagus Pawanasuta. Pupulan puniki kamedalang antuk Balai Bahasa Dénpasar.Wénten 44 puisi sané kaunggahang. Puisi – puisi sané kasurat minabang dados epah kalih puisi sané becik kawacén ngraga ( puisi kamar), taler puisi sané becik kawacén ring ajeng anak lian ( puisi auditorium). Sané pinih sering kaanggén pacentokan sakadi ring Pésta Kesenian Bali utawi  lomba puisi ring Balai Bahasa puisi mamurdha Gending Nyaluk Sandikala.

            Puisi – puisi Ida Bagus Pawanasuta mabantang saking kasuksman aksara – aksara Bali mawinan  puisin Idané katahan ngunggahang indik kasunyataan. Wit saking punika ngawetuang rasa akung, lango  utawi sundaram. Sane janten pisan ngunggahang aksara sakadi puisi mamurdha Sarining Lango,Taman Aksara, Aksara Sunia.
Saking aksara kalimbakang maring sastra anggén mahbahang daging rasa, daging pikayunan, taler daging kasuksman aksarané. Sastra sané kasurat mrasidayang ngawetuang lango. Sang kawi taler nyekalaang lango punika maring murdha puisi sakadi Taman Puspa ring Negari Akung, Sarining Lango, Gending Nyaluk Sandikala, Nyantos Labuh Kapat, Galang Kangin, Sesawangan Paksi Régés.
Sang kawi seneng ngulati akung. Ring murdhan puisi wénten kruna akung ( taman Puspa ring Nagari Akung ( kaca 1), masaih sareng akung sakadi Sarining Lango ( kaca 5).  Ring larik, sang kawi selegontos nganggén kruna lango sareng akung, ring puisi Galah ( kaca 7) nganggén kruna akung taler langa-langu, ring Puisi Nyaluk Sandikala kaanggén genah akung,ring puisi Taman Aksara ( kaca 10 ), kaanggén uleng ngelanglang ulangun,ring puisi Ri Kalaning Langité Galang (kaca 33), kaanggen kruna patemon rasa, ring puisi Sesawangan Paksi Régés ( kaca 37),kaanggén kruna nunas pangalang angén. Kruna – kruna punika masaih sareng akung .

Genah Akung
Sang kawi ngruruh rasa kalangwan. Kalangwan punika nglimbak genahné wénten ring gunung, ring segara, ring pratiwi, ring suaran paksi, ring tukadé, ring toyané, ring panimbal galah, sandikala, ring sasih labuh kapat, ring taruné sané utama mrasidayang manggihin kalangwan ring angen utawi ring angga.  
Pangawit sang kawi ngaturang genah akung punika ring sarwa sekaré. Sekar manca warna manut ring pangider buana. Saking purwa mawarni putih, ring daksina, mawarni barak, ring pascima mawarni kuning, ring utara mawarna ireng ( selem), mapupul  utawi nunggal ring madya nénten kantun mabina- binaan:patemon panca puspa/ mantuk mawali/ pancaning puspa mancaning warna/ tan jati kari manca ( kaca 2).
Usan ring sekar, sang kawi ngulati akung ring suaran suling. Su mateges luih, becik, utama. Ling mateges canana, suara, pangandika. Suaran sulingé mangda mrasidayang ngucapang aksara. Dados aksara? Santukan saking aksara prasida nglimbak wacanané sané ngawetuang kaulangunan:…ngurip suaran suling/ angucap – ucap aksara/….
Aksara – aksara kaurip mrasidayang kaulanguan patut taler nganggén pangganggé. Panganggé mabinaan, suaran aksarané pacang mabinaan taler genah panganggé aksara pacang ngawetuang rasa bhasa sané mabinaan. Wit saking mabinaan punika kaulanguanné pacang maurip:… yén durung pangguh ulu sariné/ yén durung katon ulu ricemé/ pedasang taler sukuné/ magantung napi ngadeg – ngadeg/ tatasang rarépan guwungé nyanding bisah/uningin genah surangé/untengang raris nyabran lingsa//  Katugesang malih genah sarinikang lango wantah mrasidayang mikolihang:yan katon sané tan katon/ tan makanten sané kanten/ ( kaca 5). Sanghyang Lango manut sang kawi ring sapunapiné prasida kapikolihang utawi sida malingga, ring sapunapine midep doh.
Sang kawi mautsaha mangda kalingganan Sanghyang Akung. Galah sané utama kamarginin rahina wengi ngulati Sanghyang Akung. Sang kawi pacang nyaraka ( mapangayah) sarwi ngaturang sembah bhakti ring Sanghyang Lango. Sanghyang Lango sané mrasidayang ngicénin pamurna kayun: …/ arsa dados pangancan akung…//…arsa dados tungtung akung/…//…titiang nyaraka/nyakupang kara kalih/parek nyadpada rahina wengi/ mekul suku ngwasuh cokor/…//( kaca7).
Patemon rahina sareng wengi, katah kabaos sandikala. Ring patemon galahé punika manut sang kawi wénten kaulanguan. Patemon putih ( rahina) sareng selem ( wengi), sakadi rerem pakantenané. Galah sandikalané becik anggén ngulati rasa lango: Ring sinalih tunggil paduraksa genah akung/ nyaluk sandikala…// Sakéwanten, rasa lango punika patut pisan uripang ( endihang) ring ulun angen, ring tuntungi rasa:…/endih api/ endih di ati// ( kaca 9).
Wit sekaré sané kaimbaang sakadi taman aksara. Cecek pangadeg kadadosang panyengker masanding sareng taléng pinaka sarining anggrek wulan. Olem madaging tedong sareng taléng. Aksara – aksara punika kautsahayang mangda mrasidayang ngarad i tambulilingan.Sapasira kaimbaang tambulingan ( sadpada) nénten lian sang oneng ring kaulanguan. Sang kawi nglanglang kaulanguan taman aksara sané katah pisan wénten aksara:…/ sang sarat uleng ngelanglang ulangun// ( kaca 10).
            Mangda sayan mapikolih kalangwané sané kaapti sang kawi nganikain tetep mabantang saking sastra. Sastra pinaka sarana utawi paglantingan manda nénten runtuh. Sastra taler anggén teteken mangda pamargi kauripané sayan lanus : …// apang tusing paling ngalih paglantingan/ pangancan sastra aksara/ anggon pancer agem – ageman urip ( kaca 19). Sang kawi sampun pawikan wantah lémpas saking pamargi aksara Sanghyang Akung nénten jagi malinggih. Urip taler akung, ring akung wénten kauripan.
            Praciri akung kanten ning ring toyan udianané, wit sekar masekar, woh-wohan mawoh, tambulilingané ngumbang ngisep sari punapi malih sarwa paksiné janten liang ngantenang wantah toyané sampun ening. Toya ring bhuana agung mangda pateh eningé sareng toyané sané wénten ring bhuana alit.
Sang sampun mrasidayang ngeningang budhi, Sanghyang Aksara jagi malingga. Aksarané punika mawasta aksara sunia utamamaning utama wantah sampun nunggal maring sunia: …// masikian nyujur sunia/ parek ring natha adhinata wibuh/ luwih karya jnana sidi/ jalaran nunggal ring sunia angga/nyikiang pertiwi nemu akasa/ ngreka/ngurip/nglebur// irika mawali/ ngungsi sangkan paraning dadi/ ngraga/…// ( kaca 29).
            Sang kawi imbayang anggané dados paksi régés rikala ngruruh kaulanguan. Paksi régés janten méweh pacang nyujur langit, nyujur ambara sané genahné doh sawat. Uning indiké punika wantah asiki sané kaaptiang : …nunas pangalang angen/…// .Angenné galang nénten malih kabanda antuk pikayunan bimbang. Pikayunan  nunggal ring akung kadulurin antuk pangalang angen.
Puisi – puisi Ida Bagus Pawanasuta  sakadi ngicénin imba genah kaulanguan punika nglimbak pisan ring mracapada. Kaulanguan wénten ring angga sané ening. Pacepuk kaulanguan  angen sareng Sanghyang  Mahaakung.

Labels: