Ngulati Akung
IBW Widiasa Kenitén
Pangasih Paméro
sapunika murdhan pupulan puisi sané kakawi olih Ida Bagus Pawanasuta. Pupulan
puniki kamedalang antuk Balai Bahasa Dénpasar.Wénten 44 puisi sané kaunggahang.
Puisi – puisi sané kasurat minabang dados epah kalih puisi sané becik kawacén
ngraga ( puisi kamar), taler puisi sané becik kawacén ring ajeng anak lian (
puisi auditorium). Sané pinih sering kaanggén pacentokan sakadi ring Pésta
Kesenian Bali utawi lomba puisi ring
Balai Bahasa puisi mamurdha Gending Nyaluk Sandikala.
Puisi – puisi Ida
Bagus Pawanasuta mabantang saking kasuksman aksara – aksara Bali mawinan puisin Idané katahan ngunggahang indik
kasunyataan. Wit saking punika ngawetuang rasa akung, lango utawi sundaram. Sane janten pisan ngunggahang
aksara sakadi puisi mamurdha Sarining Lango,Taman Aksara, Aksara Sunia.
Saking aksara kalimbakang maring sastra
anggén mahbahang daging rasa, daging pikayunan, taler daging kasuksman aksarané.
Sastra sané kasurat mrasidayang ngawetuang lango. Sang kawi taler nyekalaang
lango punika maring murdha puisi sakadi Taman Puspa ring Negari Akung, Sarining
Lango, Gending Nyaluk Sandikala, Nyantos Labuh Kapat, Galang Kangin, Sesawangan
Paksi Régés.
Sang kawi seneng ngulati akung. Ring murdhan
puisi wénten kruna akung ( taman Puspa ring Nagari Akung ( kaca 1), masaih
sareng akung sakadi Sarining Lango ( kaca 5).
Ring larik, sang kawi selegontos nganggén kruna lango sareng akung, ring
puisi Galah ( kaca 7) nganggén kruna akung taler langa-langu, ring Puisi Nyaluk
Sandikala kaanggén genah akung,ring
puisi Taman Aksara ( kaca 10 ), kaanggén uleng
ngelanglang ulangun,ring puisi Ri Kalaning Langité Galang (kaca 33),
kaanggen kruna patemon rasa, ring
puisi Sesawangan Paksi Régés ( kaca 37),kaanggén kruna nunas pangalang angén. Kruna – kruna punika masaih sareng akung .
Genah Akung
Sang kawi ngruruh rasa kalangwan. Kalangwan
punika nglimbak genahné wénten ring gunung, ring segara, ring pratiwi, ring
suaran paksi, ring tukadé, ring toyané, ring panimbal galah, sandikala, ring
sasih labuh kapat, ring taruné sané utama mrasidayang manggihin kalangwan ring
angen utawi ring angga.
Pangawit sang kawi ngaturang genah akung
punika ring sarwa sekaré. Sekar manca warna manut ring pangider buana. Saking
purwa mawarni putih, ring daksina, mawarni barak, ring pascima mawarni kuning,
ring utara mawarna ireng ( selem), mapupul
utawi nunggal ring madya nénten kantun mabina- binaan:patemon panca puspa/ mantuk mawali/
pancaning puspa mancaning warna/ tan jati kari manca ( kaca 2).
Usan ring sekar, sang kawi ngulati akung
ring suaran suling. Su mateges luih, becik, utama. Ling mateges canana, suara,
pangandika. Suaran sulingé mangda mrasidayang ngucapang aksara. Dados aksara?
Santukan saking aksara prasida nglimbak wacanané sané ngawetuang kaulangunan:…ngurip suaran suling/ angucap – ucap
aksara/….
Aksara – aksara kaurip mrasidayang
kaulanguan patut taler nganggén pangganggé. Panganggé mabinaan, suaran aksarané
pacang mabinaan taler genah panganggé aksara pacang ngawetuang rasa bhasa sané
mabinaan. Wit saking mabinaan punika kaulanguanné pacang maurip:… yén durung pangguh ulu sariné/ yén durung
katon ulu ricemé/ pedasang taler sukuné/ magantung napi ngadeg – ngadeg/
tatasang rarépan guwungé nyanding bisah/uningin genah surangé/untengang raris
nyabran lingsa// Katugesang malih
genah sarinikang lango wantah mrasidayang mikolihang:yan katon sané tan katon/ tan makanten sané kanten/ ( kaca 5). Sanghyang
Lango manut sang kawi ring sapunapiné prasida kapikolihang utawi sida malingga,
ring sapunapine midep doh.
Sang kawi mautsaha mangda kalingganan
Sanghyang Akung. Galah sané utama kamarginin rahina wengi ngulati Sanghyang
Akung. Sang kawi pacang nyaraka ( mapangayah) sarwi ngaturang sembah bhakti
ring Sanghyang Lango. Sanghyang Lango sané mrasidayang ngicénin pamurna kayun:
…/ arsa dados pangancan akung…//…arsa
dados tungtung akung/…//…titiang nyaraka/nyakupang kara kalih/parek nyadpada
rahina wengi/ mekul suku ngwasuh cokor/…//( kaca7).
Patemon rahina sareng wengi, katah kabaos
sandikala. Ring patemon galahé punika manut sang kawi wénten kaulanguan.
Patemon putih ( rahina) sareng selem ( wengi), sakadi rerem pakantenané. Galah
sandikalané becik anggén ngulati rasa lango:
Ring sinalih tunggil paduraksa genah akung/ nyaluk sandikala…// Sakéwanten,
rasa lango punika patut pisan uripang ( endihang) ring ulun angen, ring
tuntungi rasa:…/endih api/ endih di ati//
( kaca 9).
Wit sekaré sané kaimbaang sakadi taman
aksara. Cecek pangadeg kadadosang panyengker masanding sareng taléng pinaka
sarining anggrek wulan. Olem madaging tedong sareng taléng. Aksara – aksara
punika kautsahayang mangda mrasidayang ngarad i tambulilingan.Sapasira
kaimbaang tambulingan ( sadpada) nénten lian sang oneng ring kaulanguan. Sang
kawi nglanglang kaulanguan taman aksara sané katah pisan wénten aksara:…/ sang sarat uleng ngelanglang ulangun// (
kaca 10).
Mangda sayan
mapikolih kalangwané sané kaapti sang kawi nganikain tetep mabantang saking
sastra. Sastra pinaka sarana utawi paglantingan manda nénten runtuh. Sastra
taler anggén teteken mangda pamargi kauripané sayan lanus : …// apang tusing paling ngalih paglantingan/ pangancan sastra aksara/
anggon pancer agem – ageman urip ( kaca 19). Sang kawi sampun pawikan
wantah lémpas saking pamargi aksara Sanghyang Akung nénten jagi malinggih. Urip
taler akung, ring akung wénten kauripan.
Praciri akung
kanten ning ring toyan udianané, wit sekar masekar, woh-wohan mawoh,
tambulilingané ngumbang ngisep sari punapi malih sarwa paksiné janten liang
ngantenang wantah toyané sampun ening. Toya ring bhuana agung mangda pateh
eningé sareng toyané sané wénten ring bhuana alit.
Sang sampun mrasidayang ngeningang budhi,
Sanghyang Aksara jagi malingga. Aksarané punika mawasta aksara sunia
utamamaning utama wantah sampun nunggal maring sunia: …// masikian nyujur sunia/ parek ring natha adhinata wibuh/ luwih karya
jnana sidi/ jalaran nunggal ring sunia angga/nyikiang pertiwi nemu akasa/
ngreka/ngurip/nglebur// irika mawali/ ngungsi sangkan paraning dadi/ ngraga/…//
( kaca 29).
Sang kawi imbayang
anggané dados paksi régés rikala ngruruh kaulanguan. Paksi régés janten méweh
pacang nyujur langit, nyujur ambara sané genahné doh sawat. Uning indiké punika
wantah asiki sané kaaptiang : …nunas
pangalang angen/…// .Angenné galang nénten malih kabanda antuk pikayunan
bimbang. Pikayunan nunggal ring akung
kadulurin antuk pangalang angen.
Puisi – puisi Ida Bagus Pawanasuta sakadi ngicénin imba genah kaulanguan punika
nglimbak pisan ring mracapada. Kaulanguan wénten ring angga sané ening. Pacepuk
kaulanguan angen sareng Sanghyang Mahaakung.
Labels: Ulasan