Geguritan Aji Palayon :
Ngruruh Suarga
Sanghyang Atma malingga ring angga
sarira kabanda olih Sanghyang Pancamahabhutha ( apah,teja, buyu, akasa, pretiwi
). Rikalaning Sanghyang atma ninggalin angga sarira ngwetuang séda. Ngwaliang
Sanghyang Pancamahabhutha ka bhuana agung malarapan upacara kalih upakara
pangabénan. Santukan pecak kabanda olih Sanghyang Pancamahabhuta, Sanghyang
Atma kaiket olih karmawasana rikalaning kantun ring mrecepada.
Sanghyang Suratma utawi Sanghyang
Panyarikan nyuratang karmawasanané ring mrecepada. Ida pinaka saksi ala ayuning
malaksana ring mrecepada. Jati tan jati . Patut tan patut. Punapi sering
mityawacana, mityasemaya, nilar sesana sami wénten ring sasuratan Sanghyang
Suratma. Sapunika kasurat ring Geguritan Aji Palayon karipta olih I Nyoman
Tangkas, A. Ma. Geguritan puniki mawit saking Kakawin Aji Palayon raris
kalimbakang maupa geguritan.
Mangda dangan manggihin suarga,
gumanti saking yasa kerti, tatatitining dados jadma mangda katelebang utawi
kamargiang. Minekadi subakti ring kawitan, subakti ring Widhi, teleb ring
Sanghyang Sastra, satya wacana,satya hredaya, satya laksana.Darma sadhuné
margiang saraina-raina :
Atma anak sané pradnyan/ tur weruh
ring linging aji/ taan baat makta labaan/ tan santulan maring margi/ aji
sastrané kasiwi/ susatya dharma sadhu/ atma anak belog ika/ mamondong labaan
bintit/ pacang santul/ ring margi kirang labaan // ( Sinom, 7, kaca 11).
Sanghyang Suratma dodos panyarikan suargané gumantiné sinalih
tunggil nyama catur (getih, yéhnyom, ari-ari, lamad). Sanghyang Catur
Sanak setata éling ring pamarginé.
Mahawinan tatas pisan . Nénten dados
bobadin. Nénten dados uluk-uluk.Yan indegamayang dados telik tanem uripé . Wantah tresna asih
ring Sanghyang Catur Sanak, ida pacang ngicénin pamargi becik. Sakadi nujuhang sané patut
kalintangin. Ngicénin sasuluh mangda satata éling ring angga sarira ( wruh
mituturi awaknya). Sapunika taler mangda tresna asih ring sarwa prani, dreda
bakti ring Sanghyang Widhi. Sanghyang Catur Sanak wénten dados Sanghyang
Jogormanik, Sanghyang Mahakala, Sanghyang Dorakala. Sanghyang Catur Sanak nuréksaain kasatyaané :
I sang atma nuli matur siaga pisan/
inggih Sang Suratma Beli/ kalih Belin tityang/ Sang Jogormanik tan lian/
Mahakala Adin beli/ Dorakala/ sampunang déwa ngalangin // ( Durma, 5, kaca 11
).
Risampuné katuréksaain kasujatianné, wantah yasakertiné patut,manut
sakadi sané aturang, Sanghyang Atma kaaturang ring Bhathara Siwa. Bhathara Siwa
ngicénin genah :
Mangkin kawinursitayang/ Bhathara
Siwa ngeséngin/ ring wateking widyadara/ miwah apasariné sami/ mangdéné sang
atma luih/ kapapagin tur katuntun/ iring ring suarga loka/ duaning sang atma
luih/ satya sadu/ sukerti ngelarang darma// ( Sinom, 1, kaca 13).
Sanghyang Siwa raris miteketin mangda karmané patut margiang ring sekala, ring
niskala, suarga pacang panggihin. Mangda
panggih suargan seringin madana punya ring sang kalaran, ring sang maangga sadhu. Nulus kayunné bakti ring
kawitan :
Né utama tuah pakardiné becik/ bakti
ring kawitan/ astiti bakti ring widhi/ Mapawéwéh dana punia// ( Maskumambang,
4, kaca 17).
Sanghyang atma mangghin suarga mawit
saking pakardiné ring mrecepada. Astiti bakti, welas asih, éling ring angga,
éling ring Sanghyang Sastra, laksana sadhu jati, pinaka piranti suargané pacang
bungkah.
IBW
Widiasa Kenitén.
Labels: Geguritan