Geguritan Dalem Tarukan :
Wicaksana,Ngutamaang Karahayuan
IBW Widiasa Kenitén
Yan ngamel jagat kadasarin antuk pikayunan nyapa kadi aku i pretakjana nénten jagi subakti. Pinih aget
subakti wantah ring ajeng utawi ring bebaos kémanten. Nénten kantos katelenging
pikayun. Subaktiné taler madasar antuk
ajerih majengé ring sang ngamel jagat.
Sang ngamel jagat patut pisan wikan médayang sané encén gumanti
pangarsan jagat sané encén gumanti pangarsan angga. Wantah pangarsan angga sané
kadulurin korupsi panadosané. Wantah pangarsan jagat sané kautamaang rahayu
pacang panggihin.
Sang dados bupati, gubernur mangda mresidayang tunggil sareng i pretakjana.
I bupati, i gubernur uning rasan i pretakjana. I pretakjana kalaran. I bupati, gubernur
taler mangda nue rasa érang. Wantah mresidayang taler nué rasa kalaran. Wantah
mimpas pamarginé i pretakjana kasangsaran, I bupati, gubernur raris mapi-mapi
nénten uning. Utawi masesanjan ka panegara tiosan.
Makacihna i pretakjana subakti wantah i pretakjana purun mabéla pati
kadasarin antuk pikaunan patut. Pamimpiné rumasa duénanga. Punapi malih i pretakjana
sampun uning sang ngamel jagat wicaksana. Akidik manten ngandika pastika pacang
katinutin. Sapunika I Nyoman Suprapta mahbahang ring Geguritan Dalem Tarukan,
kacitak olih Sanggar Sunari Dénpasar.
Sang ngamel jagat mangda wicaksana. Wikan milah pikayunan. Sané encén
pamargin kulawarga. Sané encén pamargin jagat. Nénten awor. Pikayunan kulawarga
ngranjing ka wewidangan jagat.
Sang wicaksana gumanti pradnyan. Nénten seneng ngicénin pikobet ring
i pretakjana. Sang wicaksana mresidayang ngamargiang wiwékané. I Pretakjana
setata kaaptiang mangda rahayu. Pikobet sané kapanggihin olih sang ngamel jagat
ring kulawarga nénten katiba ring i pretakjana :
Diluungé manyama ingsun/
nira dogén mangrasaain/ disubané ada biuta/ paman ajak gelah nampi/ yéning kéto
unduk gelah/ nirdon gelah dadi gusti // ( Ginanti,
kaca 29).
Sang wicaksana purun nilar panagara . Mangda sampunang wénten yuda .
Santukan sampun kawikanin wantah yuda sané metu. Katah sané jagi kasangsaran.
Arta brana, jiwa pramana taler katah sané ical. Rasa mameseh nénten pacang
presida ical. I pretakjana nénten nué rasa rahayu :
Paling melah jani ingsun/
matilar uli Tarukan/ pang panjak gelah rahajeng/ yén teka pangrejek mai/da
paman matandang wirang/ ingetang pabesen mami// ( Ginanti, kaca 30).
Sang dados manggala praja patutné purun usan ngamel jagat. Nénten
kantos I pretakjana ngusanang. Utawi ngrimikang mangda gelis usan. Usan dados
manggala dados anak biasa. Mangda mresidayang risampuné usan dados manggala
praja kantun miik. Nénten kaucap manggala ngusakang jagat :
Sapuput Dalem mangucap/
busanané kagentosin/ kwaca daki anngén ida/ capil klangsah tani tuhu/ tur gegésonan
matilar/ panjak ngaksi/ manangis sedih sigsigan// ( Ginada, kaca 31)
Sang dados bupati,gubernur patut wicaksana. Tulénga ring kawéntenan i
pretakjana. Nénten ngutamaang angga. Nénten nyapa kadi aku. Setata ngutsahayang
jagaté mangda rahayu.
Labels: Geguritan