Geguritan Gegalihan : Sastra Pinaka Suluh Urip

Geguritan Gegalihan : Sastra Pinaka Suluh Urip

            Sanghyang Sastra pinaka suluh rikalaning maprewerti ring mrecepada. Wénten tatatiti sané  patut marginin taler sané patut impasin. Sang Kawiswara ngaryanang pratiwimba marupa satwa-satwa . Satwa pinaka sarana nglimbakang kasujatian kayuné. Pikayunané sané utama dados uger-uger mangda sida ngwetuang jagathita. Sapunika kasurat ring Geguritan Gegalihan  katedun olih I Madé Bija, wit saking kakawian I Komang Pangsang, Mataram-Lombok,kacitak antuk Percétakan Mutiara Singaraja.
            Geguritan puniki nganggé pratiwimba saking parwa-parwa,kakawin,Tantri, satwan Watugunung, taler saking satwa-satwa lianan. Nénten nganggén ilehan satwa . Suksman satwa dumun kapupuhang wau raris karerahang conto saking parwa utawi satwa-satwa. Geguritan puniki nyihnayang sang kawi katah mamaosin parwa, kakawin utawi satwa-satwa. Taler mresidayang ngetus kasuksman ipun. Katah kasusilan urip sané dados utawi sané nénten dados kaanggén conto.
Rumasa ring angga siteng, sakti, kukuh sering pisan ngwetuang kayun ampah ring pamargi. Kayuné kataluan antuk nué kawisésan. Ampahé raris medal. Sami rumasa jagi kasor sakadi sang Garuda. Pamuputné dados palinggihan Bhathara Wisnu :
Ento kéto ya palannya/ mrasa agung lahut ngengkig/ sangkan da ja pati mengkok/ pituwi awaké ririh/ da ja ngaku awak sakti/ ngaku kereng ngaku teguh/ né pengkung jelé pesan/ yan dadi punggel-punggelin/ sangkan payu/ Sang Garuda nyalegadag// (Pupuh Sinom,33, kaca 7).
Bhathara Brahma-Bhathara Wisnu mapragaan déwa manten rumasa pinih saktina,pinih pradnyana kasor antuk lingga manik. Punapi malih jadma. Mawinan diastun wikan, pradnyan, becikang makta kawikanané.  Becikan yadnyaan ring parajana :
Nyandang tiru katatwané sastrané rihin/ eda pisan mamujiang awak/ tahu tong ada nyaminin/ Ida Sang Brahma Wisnu/ ngajumang ragané lewih/ pramangkin kabancana/ dadi ada tumbuh/ manik ring ajeng negehang/ raris ida/ nehen antuk tangan kiri/ manik sumingkin negehang// (Pupuh Dandang,4,kaca 8).
Wantah sakti,mawisésa becikang ngamel. Sampunang ampah kalih ngampahang anak tios. Wau anak tuna pakantenané raris ampahang. Nénten patut punika.Sakadi Sang Arjuna ngampahang i lutung sané nénten tios Sang Hanuman. Pamuput nyubakti ring Sang Hanuman . Sumbaré icalang :
 Sang Hanuman manyajaang/ manyalanin/ rauh ring tengah mamurti/ titi besiné kahelung/ ditu Sang Partha duhkita/ ngamanggehang ubaya/ tur nyumbah lutung/ Sang Kresna ica ngandika/ palané peremada lewih// (Pupuh Pangkur ,17, kaca 14).
Mangda sampunang sakadi ring ajeng ,wénten piteket mangda setata éling ring Sanghayang Sastra rikalaning rabiné mobot.Sering mamaosin parwa utawi satwa-satwa  utama. Raré ring telenging garba polih miarsayang satwa mangda dados suputra. Sentana utama mresidayang nglebur malan leluhur. Saking alit icénin piteket marupa sasuluh urip: 
Saboboté/ maca parwa sahi-sahi/ sukat kapireng/ antuk raré jroning garbi/ sadurungé iya medal//
Pala pradnyan/ kojaranné ngidep munyi/ harsané manulad/ sastra tuara bisa pelih/ yadin ké tara kanggoang// ( Mas Kumambang,12,13, kaca 26).
Maprewerti ring jagaté patut wénten tatasusila sané dados agem. Sastra pinaka suluh rikalaning maprewerti .  
 IBW Widiasa Kenitén


















Labels: