Geguritan Gegalihan : Sastra Pinaka Suluh Urip
Sanghyang
Sastra pinaka suluh rikalaning maprewerti ring mrecepada. Wénten tatatiti
sané patut marginin taler sané patut
impasin. Sang Kawiswara ngaryanang pratiwimba marupa satwa-satwa . Satwa pinaka
sarana nglimbakang kasujatian kayuné. Pikayunané sané utama dados uger-uger
mangda sida ngwetuang jagathita. Sapunika kasurat ring Geguritan Gegalihan katedun olih I Madé Bija, wit saking kakawian
I Komang Pangsang, Mataram-Lombok,kacitak antuk Percétakan Mutiara Singaraja.
Geguritan puniki nganggé pratiwimba
saking parwa-parwa,kakawin,Tantri, satwan Watugunung, taler saking satwa-satwa
lianan. Nénten nganggén ilehan satwa . Suksman satwa dumun kapupuhang wau raris
karerahang conto saking parwa utawi satwa-satwa. Geguritan puniki nyihnayang
sang kawi katah mamaosin parwa, kakawin utawi satwa-satwa. Taler mresidayang
ngetus kasuksman ipun. Katah kasusilan urip sané dados utawi sané nénten dados
kaanggén conto.
Rumasa ring angga siteng, sakti, kukuh sering pisan ngwetuang kayun
ampah ring pamargi. Kayuné kataluan antuk nué kawisésan. Ampahé raris medal.
Sami rumasa jagi kasor sakadi sang Garuda. Pamuputné dados palinggihan Bhathara
Wisnu :
Ento kéto ya palannya/ mrasa agung lahut ngengkig/ sangkan da ja
pati mengkok/ pituwi awaké ririh/ da ja ngaku awak sakti/ ngaku kereng ngaku
teguh/ né pengkung jelé pesan/ yan dadi punggel-punggelin/ sangkan payu/ Sang
Garuda nyalegadag// (Pupuh Sinom,33, kaca 7).
Bhathara Brahma-Bhathara Wisnu mapragaan déwa manten rumasa pinih
saktina,pinih pradnyana kasor antuk lingga manik. Punapi malih jadma. Mawinan
diastun wikan, pradnyan, becikang makta kawikanané. Becikan yadnyaan ring parajana :
Nyandang tiru katatwané sastrané rihin/ eda pisan mamujiang awak/
tahu tong ada nyaminin/ Ida Sang Brahma Wisnu/ ngajumang ragané lewih/
pramangkin kabancana/ dadi ada tumbuh/ manik ring ajeng negehang/ raris ida/
nehen antuk tangan kiri/ manik sumingkin negehang// (Pupuh Dandang,4,kaca 8).
Wantah sakti,mawisésa becikang ngamel. Sampunang ampah kalih
ngampahang anak tios. Wau anak tuna pakantenané raris ampahang. Nénten patut
punika.Sakadi Sang Arjuna ngampahang i lutung sané nénten tios Sang Hanuman.
Pamuput nyubakti ring Sang Hanuman . Sumbaré icalang :
Sang Hanuman manyajaang/
manyalanin/ rauh ring tengah mamurti/ titi besiné kahelung/ ditu Sang Partha
duhkita/ ngamanggehang ubaya/ tur nyumbah lutung/ Sang Kresna ica ngandika/
palané peremada lewih// (Pupuh Pangkur ,17, kaca 14).
Mangda sampunang sakadi ring ajeng ,wénten piteket mangda setata
éling ring Sanghayang Sastra rikalaning rabiné mobot.Sering mamaosin parwa
utawi satwa-satwa utama. Raré ring
telenging garba polih miarsayang satwa mangda dados suputra. Sentana utama
mresidayang nglebur malan leluhur. Saking alit icénin piteket marupa sasuluh
urip:
Saboboté/ maca parwa sahi-sahi/ sukat kapireng/ antuk raré jroning
garbi/ sadurungé iya medal//
Pala pradnyan/ kojaranné ngidep munyi/ harsané manulad/ sastra tuara
bisa pelih/ yadin ké tara kanggoang// ( Mas Kumambang,12,13, kaca 26).
Maprewerti ring jagaté patut wénten tatasusila sané dados agem.
Sastra pinaka suluh rikalaning maprewerti .
IBW Widiasa
Kenitén
Labels: Geguritan