Geguritan Kaki Manuh Nini Manuh 1 : Awidia – Widia


Geguritan Kaki Manuh Nini Manuh 1 :
Awidia – Widia
Sang durung weruh, uning, tatas ring daging sastra kaucap awidia. Kantun kapetengan,  yan idegamayang sakadi gua .Guha peteng tang mada moha kasmala, mala loylana mageng maha wisia . Sang kapetengan durung mresidayang minuturin angga punapi malih jagi ngicénin pamargi ring anak lian. Sang kapetengan becik pisan ngruruh kawikanan utawi kawidiaan. Sang widia mresidayang ngiadnyaang kaweruhané. Mapikenoh nué kaweruhan. Punapi malih kaweruhané mabuat pisan ring sang kantun kapetengan.
Kaweruhané punika ngider buana. Nénten mresidayang narka pangrauhané. Rikalaning Sanghyang Aji rauh patut pisan sayagaang anggané mangda patut malingga ring pikayunan raris margiang ring i pretakjana. Rumasaang satunggil pacang mayasa kerti. Kawidiaan pacang sayan-sayan lanus. Santukan mresidayang ngicénin gaguat ring sang kapetengan. Sapunika Gdé Nyoman Ardhana Riyasa mahbahang ring Geguritan Kaki Manuh Nini Manuh Guna Gina Pura Purana Tatwa 1 Kacitak antuk Paramita Surabaya.
Guguritan Puniki kakawitin antuk sloka, raris katimbal antuk pupuh-pupuh. Wenten 11 pupuh sané maanggén, sinom, ginada, smarandana, ginanti, adri, pangkur,dandang gula, durma, pucung, megatruh. Wénten 184 pada.
Sang sané prsida ngicénin kaweruhan kaucap guru.Guru sané prasida ngicénin pamargi patut, galang. Taler sang sané mamargi nganutin tatatitining manusa. Sang dados guru taler mangda wikan ring sisia. Lunjuk lungsur sang maangga sisia mangda kawikanin. Guru punika werat. Santukan sang maangga guru iwang ngicénin kaweruhan katah sané pacang kasangkalén. Sang kaicénin taler pacang manggihin pikobet:
Dahat méweh kanggeh guru/ guru sesana wruh pasti/ susila budhiman dasar/ katah kaweruh guna sidhi/ saha tepet tetebahnya/ rin undag sisiané nampi//  ( Puh Ginanti 1, kaca 22).
Kaweruhané sané picaang mangda mresidayang ngicénin sasuluh sang kapetengan. Sang durung uning ring tatwa darsana. Durung uning ngwacén, nulis. Wiwékané durung mamargi manut sulur. Indriané kantun kaulurin. Menggah benduné gelis pisan mamurti. Ring sapunapiné mamargi suryak siuné, saur manuk. Punapi sané nikaanga antuk sang manggala setata kawilangin samput patut,manut :
Nebah ring tatwa darsana/ reko abahnya wong dini/ né tuna ring pagubugan/ durung uning ngwacén nulis/ indryannya ngalahang budhi/ mekas raga dwésa unggul/ senengnya tan pawiwéka/ gedednya taler tan paindik/ suryak siu/ briuk panggul nut manggala// ( Puh Sinom 4, kaca 36).
Ring sapunapiné midep iwang panarka sang maangga guru. Kantenang anak lian tuna pisan. Jatiné sampun uning ring tatatitining kamanusan. Punika mawinan sang maangga guru nénten dados ampah ring anak lian. Ring pinggir pikanten tuna sakéwanten dagingne ring dalem pikayunan utama pisan :
Néh dong suba ageng iwang/ tetarkané nguni saking Bhratawarsi/ bakat aud kélorang ipun/ kadén sami sor budaya/ ené bukti wus wénten budhinnya luhur/ sidha nincap kasuniyatan/ yadin wau wruh muja pitri// ( puh Pangkur 9, kaca 46).
Ngicénin widia ( kaweruhan) ring anak lian  utawi sang kantun kapetengan punika yadnya  utama pisan. Sang katunan pacang ngrumasayang kautamaan Sanghyang Aji santukan mresidayang ngicénin pamargi utawi ngutamayang kauripané.                        
         IBW   Widiasa Kenitén

Labels: